POSTKOLONYAL TARTIġMALARDA AYDINLANMA ELEġTĠRĠLERĠ
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2019-02-18
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Aydınlanma Dönemi, 18. yüzyılda özellikle ilerleme düşüncesiyle belirginleşen
bilimsel düşünceye bağlı iyimser söylemlerle öne çıksa da; 20. yy.‟da önemli eleştirilerin
referans noktasıdır. Bu eleştirilerin önemli bir bağlamını oluşturan postkolonyal ve
postyapısal görüşlere göre, Avrupa; bir yandan kültürel deneyimini evrenselci kılarken, öte
yandan farklılıklara merkezci bir zeminden yaklaşmakta ve tarihsel/kültürel varoluşlara ırkçı
bakışı belirginleştirmektedir. İlerlemeci üstünlük paradigmasının da etkisiyle söz konusu
Avrupamerkezci ve ırkçı söylemler, bazı Aydınlanmacı filozoflar eliyle gerçekleşmiş, bu
söylemler bilimle desteklenmiş ve bu bilimsel/felsefi süreç kölecilik ve sömürgeciliğin
meşrulaştırılmasında da etkili olmuştur. Bu nedenle postkolonyal çalışmaların çıkış noktası,
Avrupa-merkezci arşivi ve disiplinlerden kaynaklanan temsil sorunlarını çözüme uğratmak
olarak özetlenebilir. Aydınlanma dönemi, bir ölçüde köleliğe karşı mücadele ve özgürlük
söylemi olarak tebarüz etmiş, fakat Aydınlanma‟nın teorik idealleri pratik alanda köleci ve
sömürgeci süreci engelleyememiş, hatta bu pratikleri manipüle etmek/örtmek için
kullanılabilmiştir. Bu durumda, postkolonyal eleştiriler bağlamında, Aydınlanma‟nın “soyut
insan” tasarımı ve insan hakları söylemi, önemli ölçüde “beyaz Avrupalı” eril özneyi
imlemektedir. Nihayetinde Avrupa kültürel/coğrafi bir olguya karşılık gelmekte,
Aydınlanma da söz konusu coğrafi kültürün bir ölçüde pragmatik deneyimi olarak
kalmaktadır. Aydınlanma‟nın çift anlamlı dili, modernliğin bölünmüş bir görüntüsü olarak
bazı problematikler ortaya çıkarmaktadır. Bu bağlamdaki eleştiriler de; Aydınlanma‟nın
genellikle hümanizma etrafında dönen soyut idealleri ile ırkçı söylemleri/pratikleri
arasındaki yarılmayı “felsefi bir tavır”la irdelemek için bir çıkış sunmaktadır. Fakat bu
çalışmada soyut/evrensel insanlık idealleri değil; söz konusu ideallerin sömürgecilik
zemininde haklılaştırdığı durumlar ve bir baskı vesilesine dönüşen ve gücünü
Aydınlanma‟nın bilimsel dilinden alan evrenselcilik iddiası sorunsallaştırılacaktır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Aydınlanma, Irkçılık, Avrupamerkezcilik, Postkolonyalizm.
