Kitabanê hîkayeyê Zazakî yê modernî de bawerîya şarî
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2022
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Mardin Artuklu Üniversitesi
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Kültürel ve sosyal hayatın kurulumunda halk inançları önemli bir yer tutar. İnsanların toplu olarak yaşadığı her mekân ve çağda halk inançları da varolmuştur. Her ne kadar bu inançlar uzun bir süre sözel olarak nakledilmişseler de bugün artık özellikle Zazalar için bu inançların yazıya geçirilip üzerlerinde akademik çalışmalar yapılması zorunluluğu vardır. Bu çalışma da bu motivasyonla hazırlandı. "Zazaca Modern Hikâye Kitaplarında Halk İnanışı" adlı bu çalışma Giriş hariç iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde halk inançları teorisi üzerinde duruldu ve yapısı hakkında genel bilgiler verildi. İkinci bölümde ise bugüne kadar yazılmış olan bütün Zazaca hikâye kitaplarındaki halk inançları örnekleri ifade edilip değerlendirildi. Çalışmanın sonunda Zazaca hikâye kitaplarında yılan, ayı, kurt, baykuş ve köpek gibi hayvanlar hakkında halk inançları olduğu tespit edildi. Geçiş dönemleri hakkında Zazalarda halk inançlarının zengin olduğu görüldü. Doğum, evlilik, ölüm ve sünnet hakkındaki halk inançlarının Zazaca hikâye kitaplarında büyük bir orana sahip oldukları tespit edildi. Özellikle Alevi Zazası olan hikâye yazarlarında Hızır ve Duzgın gibi muqaddes kişiler hakkındaki halk inançlarının esaslı bir yer işğal ettikleri bununla beraber Munzur, Ana Fatma ve Kureyş gibi diğer zatların da halk inançlarında kendilerine yer buldukları tespit edildi. Yine metafizik varlıklar olan cin, peri, dev, xırtık, elıka şewe, mamari, pireboke ve dımkundêz û kartipoz hakkındaki halk inançlarının geniş bir skalaya sahip oldukları tespit edildi. Öte yandan Zazaca hikâye kitaplarında üç, dört, yedi, on iki ve kırk sayıları üzerine inşa edilmiş halk inançları örnekleri tespit edildi. Halk tarafından bu sayıların bazılarının uğurlu bazılarının ise uğursuz sayıldığı sonucuna ulaşıldı. Son olarak da bereket, nazar ve muska kavramları üzerine kurulmuş olan Zaza halk inançları tespit edildi.
Folk beliefs have an important place in the establishment of cultural and social life. Folk beliefs have existed in every place and age where people live collectively. Although these beliefs were transmitted orally for a long time, today, especially for Zazas, these beliefs must be written down and academic studies should be conducted on them. This study was prepared with this motivation. This study named "Folk Belief in Zazaki Modern Storybooks" consists of two parts except the Introduction. In the first chapter, the theory of folk beliefs was emphasized and general information about its structure was given. In the second part, examples of folk beliefs in all Zazaki story books written until today were expressed and evaluated. At the end of the study, it was determined that there are folk beliefs about animals such as snakes, bears, wolves, owls and dogs in Zazaki story books. It was seen that the Zaza folk beliefs about the transitional periods were rich. It has been determined that folk beliefs about birth, marriage, death and circumcision have a large proportion in Zazaki storybooks. It has been determined that folk beliefs about holy people such as Hızır and Duzgın occupy an essential place, especially among story writers who are Alevi Zazas, and that other holy people such as Munzur, Ana Fatma and Quraysh also find a place for themselves in folk beliefs. It has been determined that folk beliefs about metaphysical beings, genie, fairy, giant, xirtik, elika şewe, mamari, pireboke and dimkundez û kartipoz, have a wide scale. On the other hand, examples of folk beliefs built on the numbers three, four, seven, twelve and forty were identified in Zazaki story books. It has been concluded that some of these numbers are considered lucky and some are considered unlucky by the public. Finally, Zaza folk beliefs based on the concepts of fertility, evil eye and amulet were determined.
Folk beliefs have an important place in the establishment of cultural and social life. Folk beliefs have existed in every place and age where people live collectively. Although these beliefs were transmitted orally for a long time, today, especially for Zazas, these beliefs must be written down and academic studies should be conducted on them. This study was prepared with this motivation. This study named "Folk Belief in Zazaki Modern Storybooks" consists of two parts except the Introduction. In the first chapter, the theory of folk beliefs was emphasized and general information about its structure was given. In the second part, examples of folk beliefs in all Zazaki story books written until today were expressed and evaluated. At the end of the study, it was determined that there are folk beliefs about animals such as snakes, bears, wolves, owls and dogs in Zazaki story books. It was seen that the Zaza folk beliefs about the transitional periods were rich. It has been determined that folk beliefs about birth, marriage, death and circumcision have a large proportion in Zazaki storybooks. It has been determined that folk beliefs about holy people such as Hızır and Duzgın occupy an essential place, especially among story writers who are Alevi Zazas, and that other holy people such as Munzur, Ana Fatma and Quraysh also find a place for themselves in folk beliefs. It has been determined that folk beliefs about metaphysical beings, genie, fairy, giant, xirtik, elika şewe, mamari, pireboke and dimkundez û kartipoz, have a wide scale. On the other hand, examples of folk beliefs built on the numbers three, four, seven, twelve and forty were identified in Zazaki story books. It has been concluded that some of these numbers are considered lucky and some are considered unlucky by the public. Finally, Zaza folk beliefs based on the concepts of fertility, evil eye and amulet were determined.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Halk İnançları, Zazaca Edebiyat, Doğum, Evlilik, Ölüm, Folk Beliefs, Zazaki Literature, Birth, Marriage, Death Virazîyayîşê heyatê sosyal û kulturî yê şaran de bawerîye yew cayo girîng gena. Her ca û çaxo ke tede însan estbîyo, uca de bawerîye zî estbîya. Her çiqas zafaneyê nê bawerîyan bi awayêko fekkî ameyê neqlkerdene zî ewro êdî no metodê neqlkerdişî, bitaybetî mîyanê zazayan de, zeîf bîyo. Tîya de wezîfe keweno doşîyanê cigêrayoxanê ziwan û şarnasan ser. Na xebate bi nê motîvasyonî amê viraştene. Na xebata bi nameyê "Kitabanê Hîkayeyê Zazakî yê Modernî de Bawerîya Şarî" bê beşê destpêkî di beşan ra yena meydan. Destpêk de çarçewaya xebate, hedef û metodê xebate ameyî eşkerakerdene. Beşo yewin de teorîya bawerîya şarî ser o ame vindetene û beşo dîyin de zî nimûneyê bawerîya şarî kitabanê hîkayeyê zazakî ra ameyî weçînayene û erjnayene. Peynîya xebata de hîkayeyanê zazakî de derheqê heywananê sey mar, heşe, verg, kund û kutik de bawerîyê şarî ameyî tesbîtkerdene. Ame vînayene ke dewreyanê vîyartişî de hîkayeyê zazakî hetê hûmara nimûneyan ra dewlemend ê. Ame tesbîtkerdene ke bawerîyê ke derheqê dinyaameyîş, zewac, merg û sunetî de yê mîyanê bawerîyanê şarî de wayîrê yew nîsbetê girdî yê. Ame tesbîtkerdene ke bitaybetî mîyanê hîkayeyanê nuştoxanê zazayanê elewîyan de derheqê zatanê muqeddesan yê sey Xizir û Duzginî de bawerîyî cayêko esasî genê labelê bê nînan zatê sey Munzur, Ana Fatma û Kurêş zî hîkayeyan de xo rê ca vînenê. Reyna ame vînayene ke xeylê mewcûdîyetanê metafîzîkan yê sey cin, perî, dimkundêz û kartîpoz, dêw, xirtik, elika şewe, mamarî û pîreboke ser o yew skalaya bawerîyanê şarî ya hîraye esta. Heto bîn ra hîkayeyanê zazakî de derbareyê hûmaranê hîrê, çar, hewt, diwês û çewres de bawerîyê şarî ameyî tesbîtkerdene. Ame vînayene ke hetê şarî ra nê hûmaran ra tayî sey bioxir û tayê bînî zî sey bêoxir yenê hesibnayene. Tewr peynî de zî mefhûmanê sey bereket, nezer û nuşteyî ser o bawerîyê şarî yê zazayan ameyî tesbîtkerdene. Kilîtçekuyî: Bawerîya Şarî, Edebîyatê Zazakî, Dinyaameyîş, Zewac, Merg, Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
