TEHLÎLÊ KITABANÊ DERSAN YÊ KIRMANCKÎ (ZAZAKÎ) YÊ SINIFA PANCINE HETÊ PEDAGOJÎ, ZAYENDÎYÊ KOMELKÎ Û ZIWANÎ RA

Abstract

Neteweyê kurdan, mîyanê sînoranê Tirkîyaye de hetê fermîyetî ra sey netewe nêameyo qebulkerdene. Tirkîyaye de heqê perwerdeyê bi ziwanê dayîke nêameyo dayîĢ, heta verê çend serran zî wendegehan de dersê bi ziwanê kurdkî çin bî. Qeçekî perwerdeyî bi ziwanê xo yê dayîkê nêvînê problemê pedagojîkî vejîyenê meydan û wendekarî dersan de ser nêkewnê. Coka ma gore problemê perwerdeyê bi ziwanê dayîke, hetê xo yê siyasî ra ata, ganî bi hawayêko pedagojîk bêro erjnayîĢ û çareserkerdiĢ. Nê serranê peyênan de Tirkiya de seba perwerdeyê bi ziwanê dayîke çend gameyî ameyî eĢtiĢ labelê nê gameyî aver nêĢî û no hawe perwerde, seba perwerdeyê bi ziwanê dayîke kemî yo. 2012î ra heta nika dersê kurdkî sey dersê weçînitî yenê dayîĢ. Sinifa pancine de seba dersa Kirmanckî hetê Wezaretê Perwerdeyî (M. E. B.) ra di kitabê dersan dîyayê hadirekerdene. Ma waĢt ke her di kitaban hetê pedagojî, ziwan û zayendîyê komelkî ra bidê pê ver, tespîtanê xo binusê û seba hadirkerdena kitabanê bînan pêĢnîyazanê xo vajê. Kitabê dersan ê dersa Kirmanckî seba musnayîĢê ziwanê Kirmanckî malzemeyê muhîmî yê. Wendekarî bi kitabanê dersan êyê ke goreyê serranê wendekaran û goreyê zanayîĢê wendekaran ameyê hadirekerdene, eĢkenê hem ziwanê xo yê dayîke aver berê û hem zî besîya fehmkerdiĢ û vatiĢî aver berê. Coka ganî tekstê ke kitaban de ameyê ĢuxulnayîĢ zafhetî bibê. Na xebate çar beĢan ra awan bîya. BeĢê yewinî de, mehfûmê perwerdeyî û prosesê perwerdeyî ser o ameyo vindertene, tîya de perwerdeyê bi ziwanê dayîke zî ameyo cigêrayîĢ. BeĢê dîyinî de, her di kitabî, hetê pedagojîye ra ameya tehlîlkerdiĢ û muqayesekerdiĢ. Nê beĢî de cewabê nê persan ameyo dayîĢ; a) PêĢkêĢkerdiĢê babetan, b) Kamcîn metodê banderîye ameyê ĢuxulnayîĢ, c) Muhtewayê babetan senîn ameyê hadirekerdiĢ,

IV

d) Babetê ke ameyê weçînayîĢ goreyê hewcedarîyanê wendekaran ê yan ney, e) Hetê averĢîyayîĢê ziwankî û gencîneyê çekuyan ra her di kitabî goreyê averĢîyayîĢê hîĢkî (tr. biliĢsel) û cematkî (tr. sosyal) ê wendekaran cade yê ya ney, f) Seba xo bi xo erjayîĢê wendekaran û seba musayîĢê Ģexsî her di kitabî munasib ê ya ney. g) Metnê ziwankî û dîyayîĢkî goreyê averĢîyayîĢê wendekaran ê yan ney, BeĢê hîrêyinî de ma zayendîyê komelkî ser o vinderdî û nê beĢî de her di kitabî hetê zayendîyê komelkî ra ameyî muqayesekerdiĢ. Wendekarê kênekî û wendekarê lajekî her di kitaban de bi kam rolan ameyê pênasekerdiĢ, wendekarî bi kamcîn kar û gureyan ameyê teswîrkerdiĢ, reyna nê beĢî de ameyo nuĢtiĢ. BeĢê hîrêyinî de; a) Zayendîyê komelkî her di kitaban de bi çi nisbetî ameyo ĢuxulnayîĢ û rolê ke cinî û camêrdan ser o ameyê barkerdiĢ çi yê cewabê nê persan ameyo dayîĢ.

BeĢê çarinî de, her di kitabî hetê ziwanî ra ameyî tehlîlkerdiĢ û muqayesekerdiĢ. Nê beĢî de cewabê nê persî ameyo dayîĢ;

a) Her di kitaban de ziwan senî ameyo ĢuxulnayiĢ, kam cîyatî estê û nê cîyatîyê ziwanî, do wendekaran ser o senî tesîr bikerê?

Tewr peynî de peynîye (netîce) û pêĢnîyazî ameyê nuĢtiĢ.

The Kurdish people are not recognized as an official form of a nation within the borders of Turkey. Mother tongue education is not given in Turkey, and the Kurdish language was not being taught in schools until a few years ago. Since 2012, Kurdish language is offered as an elective course. Two textbooks have been prepared by the Ministry of National Education to be taught in the 5th grade. We wanted to compare the two textbooks being taught in the classes in terms of pedagogy, language and gender, make inferences and offer our suggestions for new textbooks to be prepared. The title of our study is “Pedagogical, Gender and Linguistic Analysis of Fifth Grade Zaza Language Textbooks”. This study consists of four chapters. In the first chapter, the concept of education is emphasized and education in mother tongue is studied. In the second chapter, both textbooks are pedagogically examined and compared. The following questions have been sought in this section:

a. Is the presentation of the subjects between the two textbooks compatible with each other?

b. What teaching methods have been used?

c. How are the themes of the subjects prepared?

d. Were the selected subjects chosen in accordance with the needs of the students?

e. Are both textbooks suitable for students' cognitive and social development in terms of language development and enrichment of vocabulary?

VI

f. Do both textbooks allow students to learn and evaluate on their own?

g. Are the linguistic and visual texts appropriate for the developmental levels of the students?

In the third chapter, the concept of gender is emphasized and both textbooks are compared in terms of gender inequality. Namely, both textbooks are examined in detail on the roles assigned to male and female students by the society and which roles and professions are defined for women and men. The question investigated in this chapter is as follows:

a. How is gender covered in both textbooks and what roles are male and female figures assigned?

In the fourth and last chapter, both textbooks are examined and compared in terms of the usage of the language. The question investigated in this chapter is as follows:

a. How is the language used in both textbooks and what are the differences of the language used in both textbooks? Finally, findings and recommendations are presented in the conclusion section.

Kürt halkı Türkiye sınırları içinde resmi bir Ģekilde millet olarak kabul edilmemiĢtir. Türkiye'de anadilde eğitim verilmemiĢ, birkaç yıl öncesine kadar da okullarda Kürtçe diliyle eğitim verilmemekteydi. 2012 yılından bu yana Kürtçe seçmeli ders olarak verilmeye baĢlanmıĢtır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 5. sınıflarda okutulmak üzere iki ders kitabı hazırlanmıĢtır. Derslerde okutulmakta olan iki ders kitabını pedagoji, dil ve toplumsal cinsiyet açısından karĢılaĢtırmak, tespitlerde bulunmak ve hazırlanacak yeni kitap çalıĢmalarında önerilerimizi sunmak istedik. ÇalıĢmamızın adı “BeĢinci Sınıf Zazaca Ders Kitaplarının Pedagojik, Toplumsal Cinsiyet ve Dilsel Açıdan Ġncelenmesi”dir. Bu çalıĢma dört bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde eğitim kavramı üzerinde durulmuĢ, anadilde eğitim üzerine araĢtırma yapılmıĢtır. Ġkinci bölümde her iki ders kitabı pedagojik açıdan incelenmiĢ ve karĢılaĢtırılmıĢtır. Bu bölümde Ģu sorulara cevap aranmıĢtır?

a) Konuların sunuĢu birbiriyle uyumlu mudur? b) Hangi öğretim metodları kullanılmıĢtır? c) Konuların temaları nasıl hazırlanmıĢtır? d) Seçilen konular öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun olarak seçilmiĢ midir? e) Dil geliĢimi ve kelime hazinesinin zenginleĢmesi açısından her iki kitap öğrencilerin biliĢsel ve sosyal geliĢimlerine uygun mudur? f) Her iki kitap öğrencilerin kendi kendine öğrenmelerine ve değerlendirmelerine fırsat tanımakta mıdır? g) Dilsel ve görsel metinler öğrencilerin geliĢim düzeylerine uygun mudur? Üçüncü bölümde toplumsal cinsiyet kavramı üzerinde durulmuĢ ve her iki ders kitabı toplumsal cinsiyet eĢitsizliği açısından karĢılaĢtırılmıĢtır. Kız ve erkek öğrencilerin hangi rollerle iĢlendikleri, kadın ve erkeklerin hangi görev ve mesleklerle tanımlandıklarına dair her iki ders kitabı detaylı bir Ģekilde incelenmiĢtir. Üçüncü bölümde Ģu sorunun cevabı araĢtırılmıĢtır;

VIII

a) Her iki ders kitabında toplumsal cinsiyet ne Ģekilde iĢlenmiĢtir, kadın ve erkek figürlere hangi roller yüklenmiĢtir? Dördüncü ve son bölümde her iki ders kitabı dilin kullanımı açısından incelenmiĢ ve karĢılaĢtırılmıĢtır. Dördüncü bölümde Ģu soruya cevap aranmıĢtır;

a) Dil her iki ders kitabında ne Ģekilde kullanılmıĢtır, her iki ders kitabında kullanılan dilin farklılıkları nelerdir?

Son olarak sonuç bölümünde tespitler ve öneriler sunulmuĢtur.