Jİ ALİYE TEKNÎK Û NAVEROKÊ VE NİRXANDİNEK Lİ SER ROMANA MİRİNA BÊSÎ YA DİLAWER ZERAQ
Yükleniyor...
Tarih
2019
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Mardin Artuklu Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
CC0 1.0 Universal
CC0 1.0 Universal
Özet
Roman weke cureyeke edebî di sedsala şazdehan de derketiye holê. Geşedana romanê
weke cureyeke edebî bi qewimîna hin bûyerên siyasî, dldfgjcivakî û teknolojîk pêk hatiye.
Derketina çapxaneyê, vedîtinên erdnîgarî, Şoreşa Sanayiyê, Şoreşa Fransayê û hilweşîna
feodalîteyê ji vana yên sereke ne. Van bûyeran piştî Ewropayê hemû cîhanê kirin bin bandora
xwe û wêjeya cîhanê jî ji vê guherînê bêpar nema.
Dewleta Osmanî jî hem bi awayeke erênî hem jî bi awayeke nêyînî ji van bûyeran para
xwe sitende. Dewleta Osmanî ji bo ku li hember dewletên Rojavayî karibe li ser piyan bimîne
gavên girîng avêtin. Îlankirina Fermana Tanzîmatê ji vana ya herî girîng e lewre vê fermanê di
jiyana tebaya Osmanî de guherînên kirîtîk pêk anî. Kurd jî wê demê tebaya Dewleta Osmanî
bûn û fikrên ku bi Fermana Tanzîmatê re belav bûn rewşenbîrên Kurdan jî kirin bin bandora
xwe. Rewşenbîrên Kurd bi xebatên xwe hem tekoşîneke siyasî meşandin hem jî bingeha wêjeya
Kurdî ya nûjen danîn. Piştî wan kurdan li erdnîgariyeke perçebûyî, di bin erkên siyasî yên cuda
de mînakên cureyên edebî yên modern dan û berdewamiya wêjeya Kurdî pêk anîn.
Piştî ku mirovên ji rêzê û jiyana rojane bûn mijara edebiyatê guherînên radîkal di
cureyên edebî de çêbûn. Bi taybetî piştî şerê cîhanê yê duyem çewa di beşên hunerê yên din
de guherîn çêbûn di romanê de jî guherînên balkêş çêbûn. Van guherînan di naverokê de û di
teknîkê de xwe nîşan dan. Nivîskarên Kurd jî van guherînan taqîb dikirin û li gor qaîdeyên
serdema nû berhemên xwe afirandin. Em dikarin li gor van qaîdeyan bêjin di roja îroyîn de
wêjeya Kurdî bi taybetî jî romana Kurdî di asta edebiyata cîhanê de ye.
Romana ku mijara vê xebatê ye jî ji van mînakan yek e. Dilawer Zeraq di sêyîneya xwe
de romanên xwe bi teknîkên postmodern nivîsiye. Rewşa kurdan ya siyasî û civakî jî di romanê
de xwe bi awayekî berbiçav nîşan daye û mirov dikare bêje vê rewşa xerab bi hin awayan
postmodernbûna romanê qels kiriye. Mînak îronî û xemsarî taybetmendiyên romana
postmodern yên sereke ne lê belê em dikarin bêjin ku giraniya mijara romanê helwesteke îronîk
û xemsar asteng kiriye
Romanın bir edebi tür olarak ortaya çıkışı 16. Yüzyıla kadar dayanmaktadır. Avrupa’daki Siyasi, sosyal ve teknolojik olaylar bu türün gelişiminde etkili olmuştur. Matbaanın bulunması, coğrafi keşifler, Sanayi Devrimi, Fransız İhtilali ve feodalitenin yıkılışı bu olaylar içinde başlıcalarıdır. Bu gelişmeler avrupadan sonra bütün dünyayı etkisi altına almış ve Avrupa edebiyatında olduğu gibi dünya edebiyatında da değişimler meydana getirmiştir. Osmanlı Devleti de Avrupa’daki bu değişimlerden hem olumlu hem de olumsuz olarak etkilenmiştir. Osmanlı Devleti Batılı devletler karşısında ayakta durabilmek için önemli adımlar attı. Tanzimat Fermanı’nın ilanı bu adımlar içinde en önemlilerindendir çünkü bu fermanla birlikte Osmanlı Tebaasının hayatında kritik değişimler meydana gelmiştir. Kürtler de o dönemde Osmanlı tebası içindeydi ve Tanzimat Fermanıyla birlikte yayılan fikirler onları da etkisi altına almıştı. Kürt aydınları yaptıkları çalışmalarla hem siyasi bir mücadele başlattı hem de modern Kürt edebiyatının temellerini attı. Onlardan sonra Kürtler farklı coğrafyalarda farklı siyasi yönetimler altında modern Kürt edebiyatının örneklerini verdiler ve Kürt edebiyatının devamlılığını sağladılar. Sıradan insanın hayatı ve günlük olayların edebiyata girmesiyle edebi türlerde radikal değişimler oldu. Özellikle II. Dünya Savaşı diğer sanat dallarında değişimler meydana getirdiği gibi edebiyatta da ilginç değişimler meydana getirmiştir. Bu değişimler içerikte ve teknikte kendini göstermiştir. Kütr yazarlar da bu değişimleri takip etti ve yeni edebiyat anlayışına göre roman örnekleri verdi. Günümüzde Kürt edebiyatının ve özellikle de Kürt romanının dünya edebiyatı standartlarında olduğunu bu kriterlere bakarak söyleyebiliriz. Bu çalışmanın konusu olan Mirina Bêsî romanı da bu örneklerden birisidir. Dilawer Zeraq Sêyineya Winda (Kayıp Üçlemesi) adını verdiği roman üçlemesini postmodern tekniklerle yazmıştır. Aynı zamanda Kürtlerin siyasi ve sosyal durumu romanda kendisini göstermiştir. Kürtlerin bu durumunun romanın postmodern olma özelliğini olumsuz yönde etkilediğini söyleyebiliriz. Örneğin ironi ve umursamazlık postmodern romanlar içinde önemli bir unsurdur ama konunun ağırlığının yazarın umursamaz ve ironik bir tavır sergilemesini engellediğini söyleyebiliriz.
Romanın bir edebi tür olarak ortaya çıkışı 16. Yüzyıla kadar dayanmaktadır. Avrupa’daki Siyasi, sosyal ve teknolojik olaylar bu türün gelişiminde etkili olmuştur. Matbaanın bulunması, coğrafi keşifler, Sanayi Devrimi, Fransız İhtilali ve feodalitenin yıkılışı bu olaylar içinde başlıcalarıdır. Bu gelişmeler avrupadan sonra bütün dünyayı etkisi altına almış ve Avrupa edebiyatında olduğu gibi dünya edebiyatında da değişimler meydana getirmiştir. Osmanlı Devleti de Avrupa’daki bu değişimlerden hem olumlu hem de olumsuz olarak etkilenmiştir. Osmanlı Devleti Batılı devletler karşısında ayakta durabilmek için önemli adımlar attı. Tanzimat Fermanı’nın ilanı bu adımlar içinde en önemlilerindendir çünkü bu fermanla birlikte Osmanlı Tebaasının hayatında kritik değişimler meydana gelmiştir. Kürtler de o dönemde Osmanlı tebası içindeydi ve Tanzimat Fermanıyla birlikte yayılan fikirler onları da etkisi altına almıştı. Kürt aydınları yaptıkları çalışmalarla hem siyasi bir mücadele başlattı hem de modern Kürt edebiyatının temellerini attı. Onlardan sonra Kürtler farklı coğrafyalarda farklı siyasi yönetimler altında modern Kürt edebiyatının örneklerini verdiler ve Kürt edebiyatının devamlılığını sağladılar. Sıradan insanın hayatı ve günlük olayların edebiyata girmesiyle edebi türlerde radikal değişimler oldu. Özellikle II. Dünya Savaşı diğer sanat dallarında değişimler meydana getirdiği gibi edebiyatta da ilginç değişimler meydana getirmiştir. Bu değişimler içerikte ve teknikte kendini göstermiştir. Kütr yazarlar da bu değişimleri takip etti ve yeni edebiyat anlayışına göre roman örnekleri verdi. Günümüzde Kürt edebiyatının ve özellikle de Kürt romanının dünya edebiyatı standartlarında olduğunu bu kriterlere bakarak söyleyebiliriz. Bu çalışmanın konusu olan Mirina Bêsî romanı da bu örneklerden birisidir. Dilawer Zeraq Sêyineya Winda (Kayıp Üçlemesi) adını verdiği roman üçlemesini postmodern tekniklerle yazmıştır. Aynı zamanda Kürtlerin siyasi ve sosyal durumu romanda kendisini göstermiştir. Kürtlerin bu durumunun romanın postmodern olma özelliğini olumsuz yönde etkilediğini söyleyebiliriz. Örneğin ironi ve umursamazlık postmodern romanlar içinde önemli bir unsurdur ama konunun ağırlığının yazarın umursamaz ve ironik bir tavır sergilemesini engellediğini söyleyebiliriz.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
modernîzm, postmodernîzm, romana postmodern, romana kurdî, Dilawer Zeraq, Mirina Bêsî, Sêyîneya Winda, neteweparêzî., modernizm, postmodernizm, postmodern roman, Kürt romanı, Dilawer Zeraq, Mirina Bêsî, Winda Üçlemesi, milliyetçilik.
