MEWLIDÊ MELA EHMEDÊ XASÎ: “MEWLIDUɔN-NEBIYYIɔL-QUREYŞIYYΔ (METN-WEKENITIŞ)
Yükleniyor...
Tarih
2015
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Mela Ehmedê Xasî, bêntareyê nêmeyo diyin yê seserra 19ine û nêmeyo verên yê seserra 20ine de cuyayo. Miyanê Edebiyatê Kurdkî yê Klasîk de, goreyê zanayîşanê ma yê ewroyînan, eserê kurdkiya zazakî yê nuştekî zî nê serran de ameyê dayene. Mela Ehmedê Xasî no dem de Edebiyatê Kurdkî yê Klasîk de bi hawayêko serkewte rîpelêko newe û zazakî akerdo û helqaya verêne yê Edebiyatê Kurdkiya Zazakî yê Klasîk viraşta.
Na xebata ma ya ke nameyê ci Mewlidê Mela Ehmedê Xasî: Mewliduɔn- Nebiyyiɔl-Qureyşiyyî (Metn û Wekenitiş) yo de yew destpêk û hîrê beşî estê. Beşê destpêkî de mewlid û tarîxçeyê mewlidî ser o ameyo vindertene. Beşo yewin de cuya Mela Ehmedê Xasî ser o ameyo vindertene û eserê ci daşinasniyayê. Beş diyin de Mewlidê Mela Ehmedê Xasî, hetê şeklî ra wekeniyayo. Beşo hîrêyin û peyên de zî hîrê nusxeyê mewlidî ke ma peyda kerdî pêveroniyayê û ca diyayo metnê mewlidî yê bitenqîdî.
Mewlidê Mela Ehmedê Xasî ke yew mesnewî yo, waziyayo ke bi no hawa biresniyo metnêko pêt û sexlem. Mewlidî de weznê erûzî bi hawayêko serkewte tatbik biyo û seke zafê mewlidan de gureniyayo Mewlidê Mela Ehmedê Xasî de zî behrê remeli ra qaliba “Facilatun / facilatun / facilun” gureniyaya. Heto bîn ra hunerê edebiyan ra zafê ci biwestayî gureniyayê.
Metnê mewlidî de ziwanêko herikbar û zelal gureniyayo. Seba ke mewlid eserêko dînî yo, bi hawayêko tabî zaf ca diyayo çekuyanê ke kokê xo fariskî û erebkî yê. Çekuyê ke tirkî yê, seke çin bê zaf tayn ê.
Mela Ehmedê Xasî, XIX. yüzyılın ikinci yarısı ile XX. yüzyılın ilk yarısı arasında yaşamıştır. Bugünkü bilgilerimize göre, Klasik Kürt Edebiyatı içinde ilk zazaca yazılı eserler de bu yıllarda verilmiştir. Bu dönemde Mela Ehmedê Xasî, Klasik Kürt Edebiyatında, başarılı bir şekilde yeni ve Zazaca bir sayfa açmış ve Klasik Zaza Edebiyatının ilk halkasını oluşturmuştur. Mela Ehmedê Xasî’nin Mevlidî: Mewliduɔn-Nebiyyiɔl-Qureyşiyyî (Metin ve İnceleme) adlı bu çalışmamızda bir giriş ve üç bölüm bulunmaktadır. Giriş bölümde mevlid ve mevlidin tarihçesi üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde Mela Ehmedê Xasî’nin hayatı üzerinde durulmuş ve esrleri tanıtılmıştır. İkinci bölümde Mela Ehmedê Xasî’nin mevlidî şekil yönünden incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise elde ettiğimiz üç farklı nüsha karşılaştırılmış ve mevlidin tenkitli metnine yer verilmiştir. Mevlid metninin transkripsiyonunda, Kürt alfabesinde karşılığı olmayan Arap harfleri için, klasik metinlerin neşrinde kullanılagelen uluslararası transkripsiyon harfleri kullanılmıştır. Yine her nekadar nüshalar arasında çok büyük farklar olmasa da, güçlü bir metin için nüshalar arasındaki fonetik farklar, ortak bir forma kavuşturulmuştur. Bir mesnevi olan Mela Ehmedê Xasî’nin Mevlidî, böylece sağlam bir metne kavuşturulmaya çalışılmıştır. Mevlid’de aruz vezni başarılı bir şekilde tatbik edilmiş ve mevlidlerin büyük çoğunluğunda olduğu gibi remel bahrinin “Facilatun / facilatun / facilun” kalıbı kullanılmıştır. Ayrıca edebi sanatların birçoğu ustaca kullanılmıştır. Mevlid metninde, akıcı ve açık bir dil kullanılmıştır. Mevlid, dini bir eser olduğu için tabii olarak Arapça ve Farsça kökenli kelimelere çok yer verilmiştir. Türkçe kelimeler ise yok denecek kadar azdır.
Mela Ehmedê Xasî, XIX. yüzyılın ikinci yarısı ile XX. yüzyılın ilk yarısı arasında yaşamıştır. Bugünkü bilgilerimize göre, Klasik Kürt Edebiyatı içinde ilk zazaca yazılı eserler de bu yıllarda verilmiştir. Bu dönemde Mela Ehmedê Xasî, Klasik Kürt Edebiyatında, başarılı bir şekilde yeni ve Zazaca bir sayfa açmış ve Klasik Zaza Edebiyatının ilk halkasını oluşturmuştur. Mela Ehmedê Xasî’nin Mevlidî: Mewliduɔn-Nebiyyiɔl-Qureyşiyyî (Metin ve İnceleme) adlı bu çalışmamızda bir giriş ve üç bölüm bulunmaktadır. Giriş bölümde mevlid ve mevlidin tarihçesi üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde Mela Ehmedê Xasî’nin hayatı üzerinde durulmuş ve esrleri tanıtılmıştır. İkinci bölümde Mela Ehmedê Xasî’nin mevlidî şekil yönünden incelenmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise elde ettiğimiz üç farklı nüsha karşılaştırılmış ve mevlidin tenkitli metnine yer verilmiştir. Mevlid metninin transkripsiyonunda, Kürt alfabesinde karşılığı olmayan Arap harfleri için, klasik metinlerin neşrinde kullanılagelen uluslararası transkripsiyon harfleri kullanılmıştır. Yine her nekadar nüshalar arasında çok büyük farklar olmasa da, güçlü bir metin için nüshalar arasındaki fonetik farklar, ortak bir forma kavuşturulmuştur. Bir mesnevi olan Mela Ehmedê Xasî’nin Mevlidî, böylece sağlam bir metne kavuşturulmaya çalışılmıştır. Mevlid’de aruz vezni başarılı bir şekilde tatbik edilmiş ve mevlidlerin büyük çoğunluğunda olduğu gibi remel bahrinin “Facilatun / facilatun / facilun” kalıbı kullanılmıştır. Ayrıca edebi sanatların birçoğu ustaca kullanılmıştır. Mevlid metninde, akıcı ve açık bir dil kullanılmıştır. Mevlid, dini bir eser olduğu için tabii olarak Arapça ve Farsça kökenli kelimelere çok yer verilmiştir. Türkçe kelimeler ise yok denecek kadar azdır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Mela Ehmedê Xasî, Edebîyato Kurdkî yo Klasîk, Mewlid, Mewlidê Zazakî, Mela Ehmedê Xasî, Klasik Kürt Edebiyatı, Mevlid, Zazaca Mevlidler
Kaynak
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Yergin, M. (2015). MEWLIDÊ MELA EHMEDÊ XASÎ: “MEWLIDUɔN-NEBIYYIɔL-QUREYŞIYYΔ (METN-WEKENITIŞ). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi, TYDE
