Kürt Dili ve Kültürü ABD - Yüksek Lisans Tez Koleksiyonu

Bu koleksiyon için kalıcı URI

https://hdl.handle.net/20.500.12514/2480

Listeleniyor 1 - 20 / 168

Hawwata û Firewata le Pendekanî Pîremêrdî Şair
(Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2016) TARA MUSHIR SALIH
Bu araştırmanın konusu ( eşanlamlılık ve çok anlamlılık piremerdın şiirinde) dır. Kürtçe dilinde Eşanlamlılık ve çok anlamlılığı kapsayan bi çalışmadır. piremerd şaiirin şiirlerı üzerine yapılan bir çalışmadır.anlam bilimini detaylı bir şekilde anlattmıştır. Bu tez : ön söz , üç bölüm , sonuç , kaynakça ve referans listesinden oluşmaktadır. Birinci bölüm iki eksenden oluşmuştur, birinci eksenin konusun(anlam biliminin doğumu ) dır. Ikinci eksenin temel başlığı ise ( kelime anlam bilimi)dır, bu eksende sözcük tanımı, anlam biliminin bazı yönleri (pragmatik,simantik) , anlam teorileri , anlam biliminin türleri anlatılmıştır. Ikinci bölüm de iki eksenden oluşmaktadır , birinci eksenin konusu ( anlam birimleri) olan , anlam türleri , anlam teorileri) olmak üzere iki temel başlığa ayrılmıştır. Ikinci eksenin konusu ise ( anlam ilişkileri ) dır , bazı önemli konular içeriyor : eşanlamlıların derin ilişkileri , türleri , yatay ilişkileri , sözcüğün anlam belirsizliği , birden fazla anlamlılar ve sorunları gibi , piremerd şaiirin şirindeki ve şimdiki zamanın halk arasındaki anlamlar arasındaki farklılıklar açıklanmıştır. Üçüncü bölümde Araştırmanın konusu olan ( eşanlamlılık ve çok anlamlılık piremerd şaiirin şiirinde ) araştırmanın uygulamalı tarafıdır. Bu bölümde iki eksenden oluşmaktadır, birinci eksende kısaca piremerd şaiirin hayatı ve şirindeki eş anlamlılık ve türleri incelenmiştir. Ikinci eksende ise piremerdin şiirindeki birden fazla anlamlılar gösterilmiştir. Son olarak bu araştırma Türkçe , Arapça ve İngilizce dillerde özetlenmiştir.
Edebîyatî Enfal le Govare Kurdîyekanî Nawçey Germîyan da 1992-2012
(Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2016) SAIWAN OMAR AHMED
Bu arastırma (garmyan topraklarının kürt dergilerde Enfal edebiyatı) denir. Bu analiz ve tanımlayıcı arastırma ekleyen, giris, dört bölüm ve sonuç olusmaktadır, buna geçen yirmi yılın, demeki (1992-2012) arasında, 9 dergiler ve 57 numara dergiler örnektır. bu giristeki, kürt gazetecilik süreci, gazetecilik tarihi, Germyanın bölgesinin gazetecilik tarihi, gazetecilik durumu ve gazetecilik meslegi ayaklanmasından sonrası açıklanır. Birinci bölümde arastırmanın temel olarak, bir açıklama var Germyan bölgesının tarihi ve dıger güzel yanleri hakında. Aynı bölümünde enfal ve soykırım genellikle açıklanır, sonrası kürt enfalı, enfal formları, fazları, tarihi, soykırım zamanı, ekonomik ve sosyal sonuçu cinayet sonrasından bahsedilir. Enfal kelimesi ile nasıl yapılır kürtlarla bahsedilir, baska bir mihverde genosit hakkında bahsediyoruz, sonar genosit ve enfal arasındaki baglantı açıklıyoruz. Ikinci bölümünde Enfal için yazılmıs olan siirleri Germyan dergilerde bahsediyoruz, sonra siirlerin kavram, dili, ve görüntüsü örnekle açıklıyoruz, Siirleri yeni fazlarda ve modern edebiyatla yazılmıslar, oyüzden siirler yenilenmesi hakkında bahsediyoruz. Ücüncü bölümünde nesir ve nesir formların hakkında açıklanır. Sonar hikaye, kısa hikaye, sanat hikayesinin anlamı, hikaye gazetecilik sürecide ve Germyanin dergilerde hikaye örneklerile bahsedilir. @ Dördüncü bölümünde edebi ve gazetecilik formların hakkında bahsettim ve bütün gazeteciligin esas senatları gostereyim, mihverlerde gazetecilik senatının temellerı açıklarim, aynı bölümünde iki türlü liste ve 2statistiklere yaptırdım bu arastırmanın hakkında, birinci liste edebi konular, senir ve gazetecilik senatı olusur, konuların türü ve dergilerin numaraları belirlemek, ikinci liste genosit ve enfal konuların adısı hakkındadır, sonar yazarlar, dergilerın numaralar ve konuların kagıtları belirtilir. Arastırmamde bence enfal insanlıga karsı ve kürt millete amaçlı cinayetdır, bu geçmis yüzyılda 1988 yılında sekiz çagla birer birer Ba’ath rejim ve Sadam kürtlara karısı arap Irak güneyindeki yapıldılar, buyüzden binlerce insanlar öldürülmüs. Bu katliam ve toplu cinayet yazarların ve gazetecıların vicdanı tahrık edildi ve Germyanın dergileri ile birkaç görüsme, masal, hikaye ve trajedi enfal hakkında balgesel yapıldılar ve edebiyat formunde gosterdılar, oyüzden Germyanın gazetecılar ve dergiler görevlerini gerçeklestirebilirdir enfal sesini ulasmaya için ve enfal olayları canlı kalmaya için. Son olarak bu arastırma Türkçe , Arapça ve 2ngilizce dillerde özetlenmistir.
Rollî Gîreka di Pollguhorîna Peyvê da di Kirmanciya Serî (Devoka Behdînan) da
(Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2016) SHIVAN MOHAMMED ABDULQADER
“Rola Gireyan Di Polguherîna Peyvê De” Di vê xebata bi navê “Rola gireyan di polguherîna peyvê de” rêbaza şayesandinê hatiye bikaranîn. Ji xeynî pêşgotin û encamê lêkolîn ji sê beşan pêk hatiye. Di beşa yekem de em li ser mijarên wek cureyên peyvê, senifandina peyvê, di pêvajoya dîrokî ya zimannasiyê de polînkirina peyvê, polguherîna peyvê di nav hevokê de, li gorî nêrîna zimannasên kurd cureyên peyvê û ji aliye binyadê ve cureyên peyvê rawestiyan. Di beşa duyem de jî em li ser van mijaran sekinin: gire, taybetmendiyên gireyan, fikr û ramanên zimannasên biyanî derbareyê gireyan de, nêrînên zimannasên kurd derheqê gireyan de, cureyên morfemê, gireyên dariştinî, gireyên rêzimanî, ji aliye erkê ve gire, taybetmendiyên gireyên dariştinî û erkên wan, pêşgir, paşgir, (confiks, infiks), gireyên ku dikevin nava peyvan û diyardeya infiksê di kurdî de. Di beşa sêyem de mijarên wek bûyera polguherînê û bandora gireyan li ser polguherîna peyvan (navdêr, hevalnav, lêker û hoker) hatine vekolîn û derheqê wan de agahî û mînak hatine dayîn. Di encama vê xebatê de me dît ku bi bandora gireyan cureyên peyvan diguherin. Ango me tesbît kir ku gire li ser navdêr, lêker, hevalnav û hokeran guherîn çê dike û kategoriya wan diguherîne.
Praktîzekirina Teorîya Wergirtinê di Edebîyata Olî ya Êzdîyan de
(Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2016) Shemal Khamo Khudur
In this research the light has been shed on Ezidism, generally; and the written perspectives on Ezidi origin have been proposed. Also, the most important stages of Ezidi religion passed through are mentioned, which they are pre-coming of Shikh-Adi stage and post-coming Shikh-Adi stage. We came up to a belief that Ezidi religion is the old religion of Kurdish and it represents the ideology of Kurd through world creation, nature, gods, knowing God. This research deals with Ezidi literature in terms of folkloric and religious literature, plus the content and the branches of these two literatures have been clarified. The quirk aspects about Ezidi folkloric literature are dealt in addition to the most important literary publications of Ezidi religion. This religious literature can be regarded as concealed treasure store; it is a treasure that carries knowledge, Kurdish original vocabularies. Despite of the matter of time passage and effects of foreign languages happened on a big amount of the content of this literature; it is still keeping its Kurdish relish and essence. It deserves to be subject matter of academic researches. Another part of this research is related to conceptions, definitions, reading, and the role of recipients in literary criticism, specifically, in the theory of recipient in which the role of reading and the readers is highly evaluated. Since text readers conserve text immortal, enlivening them and with the passage of time while reading more and secrets within text can be found. Probably finding dimensions and secrets of the text depends on category of the readers, this has been stated clearly and widely. In the last chapter which is devoted for practicing, two types of readers have been chosen, one of them is literary reader and the other one is religious reader (Qawlbej - Qawlzan). The reason behind this is to find the difference level of thinking with sense and dimension of religious text. Reading and the relation of religious text reader becomes very obvious from reading text that's a spiritual and latitude relation. On the other hand, reading and the relation of literary reader, it is a reading with literary dimensions; their explanations have not the same approach and frame. So, each one of them is different from another one in its own perspective. The similarity perspective between literary readers is few.
Efsane di Grupa Nûkirin Her û Her da Hizirvan Ebdulla Wek Nimûne
(Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2018) Rêber Siyabend Ebbas
Di vê vekolînêda babetên efsaneyê di hozanên grûpa Nûkirin Her û Herhatine vekolîn û hozanên Hizirvan Ebdulla wek nimûne hatîne destinîşankirin, çawanîya bikarînana wî boefsaneyê û merema bikarînanaefsaneyê hatiye diyarkirin.
EFSANEYÊN LI GUNDÊ SELETA JORÎN A BISMILÊ
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2024) Subaşı, Kenan
Efsane yek ji berhemên devkî yê gelêrî ye. Gelek pênaseyên efsaneyan hene û gava mirov li van pênaseyan dinêre, mirov giştî van taybetîyên efsaneyan dibîne: Efsane dikarin di demeka dûr da an demeka nêzîk da biqewimin; di gel ku bûyerên efsûnî tê da hene, ji hêla civakê ve rast tên qebûlkirin; Efsane dikarin li ser kesan, cihan, xweda û xwedawendayan bin; Efsane wekî bersiva pirsekê an çareserîya pirsgirêkekê ne. Ef-sane heta sedsala 19. di nava cureyên din ên vegotinên gelêrî, wekî cureyekî serbixwe nehatîye lê efsaneyan hertim di jîyana mirovan da cih girtîye. Lewra cihê ku mirov lê dijîn hertim hewcedarî ji bersiva pirs û meraqên li ser kevirekî, çîyayekî, dareka eceb, nexweşîyekê û bûyereka efsûnî hwd. çê dibe. Ev bersiv jî efsaneyan diafirînin. Wekî her civakê, li Gundê Seletê jî efsane hene ku mirov jê bawer dikin. Gava ku hewce dike kesên ku bi efsaneyan dizanin wan li derdora xwe belav dikin. Di vê xebatê da 21 efsaneyên Gundê Seleta Jorîn hatine tomarkirin, dabeşkirin û senifandin.
EFSANEYÊN LI HERÊMA HEKARÎYÊ
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2024) Subaşı, Kenan
Efsane, ew hîkaye ne ku di derbarê; mirov ajel, riwek, heyînên derasayî, şaristan, rûdanên dîrokî, heyberên bêrih û hwd. de tên gotin. Me jî di vê xebata xwe de behsa hin efsaneyên herêma Hekarîyê ku mijarên wan curbicur in kiriye. Jimara efsaneyan bi giştî bîst û yek in. Ji van efsaneyan gelek bi rêya hevpeyvînê hatin berhevkirin. Berhevkirina efsaneyan jî bi rêya qeydkirina dengên vegêran çêbû. Amanca vê xebatê berhevkirina efsaneyên li herêma Hekarîyê û polînkirina wan e. Ev xebat ji destpêk, encam û ji sê beşan pêk hatiye. Di destpêkê de em li ser amanc, çarçove, sînorên xebatê, rê û rêbazên xebatê sekinîne. Di beşa yekem da em li ser pênase û hin xususîyetên efsaneyê, xebatên li ser efsaneyê û têkiliya efsaneyê bi vegêranên din re sekînîne. Di beşa duyem de jî em li ser hin taybetîyên herêma Hekarîyê û kurteya dîroka Hekarîyê sekinîne. Di beşa sêyem de ew dengên qeydkirî hatin deşîfrekirin û di gel agahîyên derbarê vegêran li xebatê hatin zêdekirin. Di encamê de polînkirina wan efsaneyên berhevkirî hat kirin.
EFSANEYÊN LI HERÊMA HEZEXÊ (GUNDÊ BABEK-RÎZOK-HEDIL-BASIBRÎNÊ)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2024) Bağı, Hakim
Efsane di nav zanista folklorê da yek ji cureyên vegêrana gelêrî ye. Di efsaneyan da bawerî xala mutleq e. Efsane rast nebin jî bi wan wisa tê bawerkirin ku rast in. Îcar der-barê cih, kesayet, bawerî, rabûn û rûniştin û heyînên derasayî da efsane di nav Kurdan da jî hatine gotin. Di vê xebatê da me jî nêzî deh efsaneyên li herêma Hezexê, xisûsen li gundê gundê Babek, Rîzok, Hedil û Basibrînê li gorî rêbaza berhevkarîya keresteyên folklorê ya Kenneth S. Goldstein berhev kirin. Ji bilî berhevkarîya efsaneyan me di vê xebatê da beşekê behsa efsane û pênaseya wê kir û di beşa duyem da jî me qala gundê Babek, Rîzok, Hedil, Basibrîn, Zengilok û Xirabê Sosina kir ji aliyê erdnîgarî, nufûs û aborîyê ve. Di encamê da em gihiştin wê qenaetê ku efsaneyên me berhevkirî bi piranî derbarê cih û kesayetên pîroz da ne. Ev jî nîşanî me dide ku kesayet û cih du diyar-deyên pîroz û pêbawer in ji bo Kurdên li herêma Hezexê.
EFSANEYÊN LI GUNDÊ XIRABÊ SOSINA YÊ HEZEXÊ
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2024) Akın, Ata
Efsane, cûreyek ji vegeranên gelêrî ye. Efsane di jiyana gel de cihekî taybet digirin. Efsane ji heyamên bere heta bi roja me hatine. Mîna pirrekê, nifşen kevn û nifşên nû bi hev ve girê dide. Efsane di zimanên Ewrûpî de weke “legend” tê zanîn. Efsane ne çîrokên tewşo mewşo ne. Efsane di heman deme de bawerî ye û rastî ye. Di her civakê de efsane tên gotin. Wekî her civakê li gundê Xirabê Sosina jî gelek efsane tên gotin. Em jî di vê xebatê de li ser efsaneyên ku li Xirabê Sosina tên gotin sekinin. Wekî her deverê cîhanê Xirabê Sosina jî ji aliye efsaneyan ve cihekî dewlemend e. Me xebata xwe li ser sê beşên bingehîn ava kir. Di beşa yekem de me di derbarê Xirabê Sosina de agahî dan. Di beşa duyem de em li ser pênaseya efsaneye, avabûna efsaneye, fonksîyonên efsaneye, xebatên li ser efsaneye û beşên efsaneye sekinin. Di beşa sêyem de jî me deşîfrasyona deh heb efsaneyên li Xirabê Sosina hatine berhevkirin, kir. Di encama xebata xwe de me dît ku li Xirabe Sosina pir efsane li ser Girê Êlim he-ne. Efsaneyên li ser Girê Êlim hemû taybetiyên efsaneyên gerdunî di xwe de di-hewînin. Li Xirabê Sosina 11 heb efsane hatine tomarkirin. Ji efsaneyên ku hatine to-markirin, 1 heb (Pepûk) jê efsaneya gerok e; 10 heb jî efsaneyên herêmî ne. Pirraniya efsaneyên hatine tomarkirin li ser zîyareta/tirbeya ne. Di efsaneyên hatine berhevkirin de pêkera herî xurt bawerî ye. Dîsa hat dîtin ku çavkanî, efsaneyan wekî çîrokên bere-dayî nabîne. Bi rastî û bi dil û can bawer dike. Ji efsaneyan bawer nekirin guneh e.
Polînkirina Lîstikên Zarokan Yên Herêma Mêrdînê
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2023) Çelik, Cennet
Ev xebat li ser lîstikên gelêrî yên navenda herêma Mêrdinê ye. Mijara me bi vê qadê sînorkirî ye. Heta niha li ser lîstikên herêma Mêrdinê xebat nehatine kirin. Kesên ku me bi wan re hevpêyvîn kirine çavkaniyên me yên sereke ne. Armanca me ew e ku heta ji destê me hat bi awayekî xwezayî lîstikên vê herêmê bê berhevkirin û tomarkirin. Herwiha bi vê helwestê hat xwestin ku ev lîstik jibîrkirinê û ji wendakirinê bên xilaskirin. Di heman demê de ji bo folklora zarokan jî bibe nimûneyeke nivîskî. Me di vê xebatê de bi duwazdeh kesan re hevpeyvîn kir. Ev kesên ku me bi wan re hevdîtin kiriye temen û zayendên wan ji hev cuda ne. Me bi rêya hevdîtinê hijdeh lîstik, bi rêya çavdêriyê jî heşt komlîstik berhev kirin. Teswîr û rezikê lîstikan jî bi zimanekî zanistî û vekirî hat ifadekirin. Ji van lîstikan hinek li derve, hinek li hindir tên lîstin. Hinek ji wan tenê keç, hinek jî tenê kur dilîzin, lê bi gelemperî bi hev re tê lîstin. Di encama vê xebatê de hat dîtin ku bajarê Mêrdînê ji bilî taybetmendiyên xwe yên çandî û curbicuriya gundên xwe, ji aliye lîstikên zarokan ve jî gelekî dewlemend e.Her wiha di xaleke din de hat fêhmkirin ku amûrên dijîtal, tevgerên malbatan,Pêşveçûyinên teknolojîk, bajarbûyîn û dibistanên fermî jî li ser pêvajoya guherînalîstikên zarokan tesîreke mezin pêk tîne.
JI ALIYÊ TEŞEYÊ VE ANALÎZA QEWLÊRKÊN EVÎNÎYÊ YÊN GUNDÊ HÊRHÊRIYÊ(Çaylarbaşi/SÎVEREK)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2023) Soruci, Ahmet
Em di vê xebatê de li ser yek ji cureyên edebiyata devkî rawestiyan ku ew jî delal in ku bi gelemperî ev helbestan re ewlêrk tê gotin. Qewlêrkên hatine berhevkirin ji gundê Hêrhêriya Sêwregê ye ku navê wê ya fermî Çaylarbaşi ye. Me di vê xebatê de xwest ku qewlêrkên vî gundî were tomarkirin û ji alîyê teşe û naverokê ve were hilsegandin. Bi vî hawî me armanc kir ku mînakên vê cureyê were qeydkirin. Ev xebat ji destpêkek, sê beş û encamekê pêk tê. Di beşa yekem de wek cureyeke edebiyata devkî qewlêrk hatiye nasandin. Di beşa duyem de qewlêrkên ku hatine berhevkirin, hatine nivîsin. Di beşa dawî de jî qewlêrkê berhevkirî ji alîyê teşe û naverokê ve hatine hilsegandin. Di encamê de hat dîtin ku ev qewlêrk ji alîyê teşe û naverokê ve taybetîyên cureya qewlêrkê dihewînin, bi hêma û mijarên xwe raman û hestên gelê kurd nîşan didin.
15 DEYÎRÊ (KLAMÊ) ÇEWLÎGÊ,VATEYÊ Û HÎKAYEYANÊ ÎNAN SERO
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2022) Yolcu, Ahmet Nuri
Na xebate de, ma mûzîk çinayo û taybetmendîye mûzîk çinayo? sero etûde xo kenê û 15 deyîrî Çewlîgî yê Zazakî pê vateyê û hîkayeyanê înan tehlîl kene. Ma xebatê xo de pêcigêrayîşane wareyan kesane xûsûsan, meqaleyan û çend kitaban ra îstîfade kerdî. Vêrcû zazakî de tenya edebîyatê fekî averşîyîbî, seba ney muzîk hîkayeyan de, sanikan de, çibenokan lezvateyan de tim û time estbîyo. Na xebat de zî armanc deyîranê çewlîg ra varyantanê înan ke nênûsîyayê înan mojnayîş û behsê hîkayeyanê înan kerdişo.
LATÎNÎZEKIRINA DÎWANÇEYA MELA MIHEMÊ TAJDÎN
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2022) Dervişoğlu, Abdulkerim
Mijara vê projê latînîzekirina helbestên Mela Mihemê Tajdîn e. Armanca xebatê ew e ku helbestên bi tîpên erebî hatiye nivîsandîn, bî tîpên latinî bên wergerandin da ku hemû xwendevan bikarbin bixwînin. Armanca me ya din ji ew e ku em helbestan veguherînî medyaya dijîtal, bi vî awayî biparêzin û nehêlin wenda bibin. Ev xebat du beşan pêk tê. Beşa yekem de jiyana Mela Miheme Tajdîn bi kurtasî hatiye nivîsandin. Di beşa duyemîn de jî helbestan Mela, bi tipên latînî hatiye dayîn. Mijara helbestên mela bi gelemperî mirin, tirsa ji Xwedê, fanibûna dinyayê û veqetîn e. Carinan ji rexne li jiyana mirovan tê kirin. Helbestên xwe bi devoka herema Şirnexê û bi zaravayê kurmanciya îroyîn nivîsandiye.
EFSANEYÊN HERÊMA AMEDÊ
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2023) Bozkurt, Halime
Di vê projeyê de efsaneyên navend û navçeyên Amedê, ji vegêranan hatine guhdarkirin û qeydkirin. Di vê xebatê de 57 efsane bi hevpeyvînê hatine berhevkirin. Piranîya efsaneyan bi kurdî hinek jî bi tirkî hatine qeydkirin. Sedama qeydkirina bi tirkî ev in: nezanîna bi kurdî yan yan jî xwe baştir îfadekirina vegêranan bû û wekî din nezanîna min a zaravayê zazakî ye. Di vê xebatê de amanc ev e ku efsaneyên navend û navçeyên Amedê bê berhevkirin, qeydkirin, li gor navend û navçeyan bê senifandin û ev efsane bi gelemperî li ser çi ne yan li ser kê ne bên tesbîtkirin. Proje bi destpêkê û bi sê beşên sereke pêk tê. Di destpêkê de amanc û çarçoveya projeyê hatiye vegotin. Piştre agahiyên metod û çavkaniyên projeyê hatine dayîn. Di beşa yekem da li ser pênaseya efsaneyê û taybetmendiyên efsaneyê hatiye sekinandin. Di beşa duyem da li ser danasîna Amedê û di dîrokê de li ser Amedê hatiye sekinandin. Di beşa sêyem da li ser efsaneyên navenda Amedê û efsaneyên navçeyên Amedê hatiye sekinandin.
LI HERÊMA KERBORANÊ ÇANDA ZÊWÊ Û EFSANEYÊN KU LI SER ZÊWAN TÊN VEGOTIN: ZÊWA ŞÊX MOMINA Û ZÊWA ŞÊX MEHMÛR
(Mardin Artuklu Üniversitesi, Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü, 2023) Çetinkaya, Mızgin
Zêw, ji wan merasîman re tê gotin ku bi amanca bîranîna kesayetên dînî, salê carekê bi şêweya mihrîcana gel li ser gorên wan tên lidarxistin. Rîtûelên zêwêji bo xurtkirina hezkirinê ya di navbera însanan de û di parvekirina jiyaneke hevpar a civakî de roleke pir giring dilîzin. Ev kevneşopî bêhtir li herêma “Torê” berbelav e. Ev rîtûelên wek festîvalan heta salên 90î jî bi kêf û coş dihatin lidarxistin û pîrozkirin lê di roja me de ev çanda qedîm qels bûye û hêdî hêdî tê jibîrkirin. Lê hebûna efsaneyan sedema nejibîrkirina vê kevneşopîyê ye. Li herêma Kerboranê ji bo wan kesên ku her sal zêwa wan tê lidarxistin gelek efsane tên gotin, ji ber vê jî Kerboran yek ji wan deveran e ku çanda zêwê her çiqasî hêza wê kêm bûbê jî hîn jî pir berbelav e. Ji ber vê yekê,em di vê xebatê de li ser zêwên li herêma Kerboranê sekinîn û heta ji destê me hat me ew efsaneyên ku tên vegotin berhev û deşîfre kirin. Xebata me ji sê beşan pêk tê. Di beşa yekem de, em li ser dîrok û taybetîyên herêma Kerboranê sekinîn ji ber ku sînorê xebata me herêma Kerboranê bû. Di beşa duyem de em li ser pênaseya têgihên efsane û zêwê sekinîn û heta ji destê me hat me pêwendîya di navbera wan de rave kir. Di beşa sêyem û dawî de jî me behsa Zêwa Şêx Momina û Zêwa Şêx Mehmûr kir û efsaneyên ku derbarê wan de tên vegotin nîşan dan. Dawîyê jî me xebata xwe bi encam û nîşandana çavkanîyan qedand. Di dawîya vê xebatê de em gîhaştin vê encamê; efsane pêşî li ser kesên pîroz hatine vegotin lê paşî bi belavbûna wan a di navbera gel de bûne sedema derketina çanda zêwan û bi berbelavbûna vê çandê re efsaneyên nû nizilîne û me dît ku carinan van efsaneyan forma xwe guhertine û bûne çîrok.
Rengvedana edebê folklorî dı şıîrên Mela Xelîl Mışextî da
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2018) Abozaıd, Bayar Ahmed Hajı; Keskin, Necat
Bu tez Mela Xelîl Mışextî'nin Şiirlerinde Halk Edebiyatının Yansıması başlığıyla çalışılmıştır. Halk edebiyatı sözlü olarak aktarlan edebiyattır. Halk edebiyatı hem toplum ve toplumsal ilişkiler hem de düşünce ve inanışlar açısından insnalar için hayatı anlamlandırma aracıdır. Benzer şekilde halk edebiyatı toplum yaşamında ideoloji, felsefi, dini, eğitim, öğretim, siyasi, fikri ve tarihi birçok görev üstlenmiştir. Böylece bütün bilimlere kaynaklık etmiştir. Halk edebiyatı genel itibariyle Kürt edebiyatı için başat ve ham bir temel oluşturur. Günümüzde de halk edebiyatının bu etkisi yazılı Kürt edebiyatında görülmektedir, başka bir deyişle Kürt yazarlar serlerini zenginleştirmek için halk edebiyatından yararlanmaktadırlar. Halk edebiyatı Mela Xelîlê Mişextî"nin eserlerinde de geniş bir yer tutmaktadır, çünkü Mela Xelil yaşamında yaşadığı coğrafyanın ve diğer coğrafyaların olaylarından ve çalkantılardan etkilenen Kürt şairlerdendir. Bu durum Mişexti"nin şiir tecrübesi için önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir. Meşexti"nin şiiri hem yapı hem de içerik bakımından zengin bir şiirdir. Her iki alanda da halk edebiyatı önemli bir etkiye sahiptir; Kürt halk edebiyatı Mişexti"ni edebi ve sanatsal eserlerinin gelişiminde önemli bir yere sahiptir.
Edebîyatê fekkî yê Kirmanckî (Zazakî)yê mintiqaya sêwregi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2018) Seçilmek, Kafur; Tayfun, Mehmet
ÖZET Siverek bugün idari bakımdan Urfa iline bağlı bir ilçedir. Coğrafik ve sosyal özellikleri bakımından tarihte önemli bir şehir olagelmiştir. Tarih boyunca farklı devletler şehre hakim olmuştur. Zengin bir kültürel birikime sahiptir. Siverek'de hem Kırmancki (Zazaki, Dımıli) lehçesiyle hem de Kurmanci lehçesiyle konuşan Kürtler vardır. Bunlar şehir merkezinde birlikte yaşamaktadır. Köylerin her brinde ise genellikle bu lehçelerden biri konuşulur. Sivereklilerin çoğu hem Kırmancki hem de Kurmanci bilirler. Kımancki lehçesinin sözlü edebiyatı bakımından Siverek ağzı oldukça zengindir. Kırmancki sözlü edebiyatı kaybolma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu çalışmamızın amacı Siverek bölgesindeki sözlü edebiyat ürünlerinin tepit edilmesi ve kaydedilmesidir. Çalışmamız Siverek ve Siverek köyleri ile sınırlandırılmıştır. Bu çalışma Siverek Kırmanclarının sözlü edebiyatını konu almaktadır. Burada hem Siverek ve folkloru hakkında malumat verilmiş hem de yörenin sözlü Kırmancca edebiyatından çok sayıda örnek sunulmuştur. Bu çalışmamızda alan araştırması yöntemini kullandık. Çalışmada yer alan sözlü edebiyat ürünleri tarafımızdan derlenmiştir.
Hetê awanî û temayan ra analîzê romananê Deniz Gunduzî
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Bozkurt, Harun; Akman, İlyas
Bu çalışmamızda Deniz Gündüz'ün romanlarını yapı ve tema yönünden inceleyeceğiz. Bilindiği üzere yazar, romanlarında toplumsal temaları; canlı ve gerçekçi bir üslupla kullanır. Bu romanlarında toplumsal-gerçekçi bir bakış açısıyla olaylara bakar ve eserlerini bu şuurla yaratır. Yine Kürdlerin toplumsal gerçekliklerini temel bir kaynak olarak romanlarındaki olaylarda yer verir. Özellikle Kürd toplumunun başından geçen olayları real tarih çerçevesinde roman teknikleriyle yeniden kurgular. Deniz Gündüz, romanlarındaki bu olayları hem ilahi bakış açısıyla hem de kahraman-anlatıcı bakış açısıyla kurgular. Yazar, ilahi bakış açısıyla romanlarının karakterlerini ve mekânlarını çok iyi bir şekilde yaratır ve yine karakterlerinin içinden geçen hisleri de bir tanrı gibi bilir. Ayrıca olay kurgularını ferdi ve toplumsal temalar üzerine kurar. Özellikle asimilasyon, ana dil, Ermeni olayları, talan, savaş, açlık, ölüm, göçmenlik, işkence, sevgi, aşk, erotizm, öç alma, korku gibi temalara yer verir. Romanlarının kurgusal yapısını da şu roman teknikleriyle de sağlamlaştırmaktadır: diyalog tekniği, sahne tekniği, geriye dönüş tekniği, iç monolog tekniği, iç diyalog tekniği, leitmotif, çağrımsal gönderme, montaj tekniği, özetleme tekniği.
Çîroka Kurmancî ya modern di kovara hawarêde
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Bozan, Emin; Öztürk, Mustafa
Hawar dergisi Kürtçe modern öykü açısından önemli bir yere sahiptir. Kürtçe modern öykü Hawar dergisinde sağlam bir temel oluşturmuş ve sıçrama yaşamıştır. Hawar dergisinde 15 yazar tarafından 50 modern öykü yazılmıştır. Savaş/başkaldırı, vatanın kurtarılması, memleket hasreti, kavga/aşiret töreleri, aşk, fedakarlık, pişmanlık, anı, eğitim, dil sevgisi, yönetici/yönetim, din, öç alma, hurafe/batıl inanışlar, vatanseverlik, umut, kadir bilmek, kahramanlık, sadakat, aç gözlülük, sömürgeleşme, cömertlik, birlik, ihanet gibi temalar hikayelerde kullanılmıştır. Bu temalar üzerinden bu hikayelerin analizi yapılmaya çalışılmıştır.
Rojnameya Kurdistanê 1898-1902 analîza naverokê
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Kan, Ahmet; Aslan, Mustafa
ÖZET Kürdistan Gazetesi, 22 Nisan 1898'de, Mısır'ın başkenti Kahire'de yayın hayatına başladı. Gazete Mikdat Mithet Bedirhan tarafından hazırlanıp yayınlanmıştır. Bu gazete, Kürtçe olarak çıkan ilk gazete olduğundan sahibi ve yayına hazırlayan olarak Mikdat Mithet Bedirhan ilk Kürt gazetecisi olmuştur. Gazete bu ilk olma özelliğiyle hem olumlu hem olumsuz tepkiler almıştır. Olumlu tepkileri Kürt okurlarından, olumsuz tepkileri de Osmanlı Yönetiminden almıştır. Mikdat Midhet Bedirhan'ın çıkardığı ilk beş sayı, dördüncü ve beşinci sayıda Sultan Abdülhamit'e yazılan iki dilekçenin dışında, tamamen Kürtçe olarak yayınlanmıştır. Gazetenin altıncı sayısından otuz birinci sayısına kadar olan 26 sayısı da Abdürrahman Bedirhan tarafından hazırlanıp yayınlanmıştır. Abdürrahman Bedirhan'ın hazırlayıp yayınladığı gazetenin bu sayılarında, daha çok dönemin siyasi konularına yer verilmiştir. Siyasi dilin Osmanlı Türkçesi olmasından dolayı, Kürdistan Gazetesi Kürtçe dilinden çok Osmanlı Türkçesiyle çıkmıştır. Kürdistan Gazetesi, Kürt basını için başlangıç noktası olmuştur. Bu tarihe kadar Kürtçe yazılar, ister şiir ister düz yazı olsun hep elle yazılırdı. Örneğin Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn'i ve Şerefxanê Bedlîsî'nin Şerefnamesi ilk defa bölümler halinde bu gazetede yayınlanmıştır. Kürdistan Gazetesi sayesinde Kürt edebiyatının ve Kürt tarihinin basılı eserleri Kürt Okurlarıyla buluşuyor. Bu özelliklerinden dolayı gazeteyi biçim, içerik ve arzettiği önem açısından inceleyeceğiz. Çalışmamızın ilk bölümünde, araştırmanın amacı ve önemi, araştırmamızın teknikleri ve kullanılan kaynaklar ile araştırma çerçevesi ve karşılaşılan sorunlar ele alınmıştır. İkinci bölümde ise, bugüne kadar Kürdistan Gazetesi üzerine yapılan çalışmalar değerlendirilmiştir Üçüncü bölümde ise, Kürdistan Gazetesinin tarihçesiyle Mikdat Mithat Bedirhan ile Abdürrahman Bedirhan'ın yaşamöyküleri çok yönlü olarak ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, gazetenin bütün sayılarını, yaşanan süreci ve meydana gelen değişiklikleri daha iyi tahlil etmek için tek tek ele aldık. Beşinci bülümde de gazetenin ele aldığı önemli konuları detaylı bir şekilde analiz ettik.

Güncel Gönderiler